«بنده مداحی را شغل نمی بینم بلکه هنر می دانم.» این جمله کلیدی را یکی از پیشکسوتان عرصه مداحی می گوید. کسی که رد پایی از بزرگان این عرصه به همراه دارد؛ حاج اکبر ناظم، حاج محمد علامه، حاج احمد شمشیری، حاج احمد سالک، حاج سید مصطفی هاشمی دانا. 

رسالت در بررسی آسیب های عرصه مداحی با حاج علی میرزا ابوطالبی، مداح پیشکسوت به گفتگو نپرداخته است:

* با اینکه شما از چهره های آشنا و شناخته شده عرصه مداحی هستید، لطفاً خودتان را بیشتر معرفی نمایید.
علی میرزا ابوطالبی هستم، فرزند مرحوم حاج قاسم میرزا ابوطالبی از بنیانگذاران هیئت متوسلین به حضرت علی اصغر(ع) که از حدود 52 سال قبل تاکنون در حال فعالیت می باشد. از زمان طفولیت که در کنار پدر در جلسات حضور پیدا می کردم، علاقه و عشق به این هنر در من به وجود آمد. بنده مداحی را شغل نمی بینم بلکه آن را هنر می دانم. به این دلیل که کار حضرت سیدالشهدا (ع) در کربلا هنر بود، به تصویر کشیدن آن وقایع برای مستمع نیز هنر است. در زمان طفولیت در جلسات اساتیدی مانند مرحومین حاج اکبر ناظم، حاج محمد علامه، حاج احمد شمشیری، حاج احمد سالک، حاج سید مصطفی هاشمی دانا، فیض می بردم و تجربه

می اندوختم. به نظر من خود جلساتی که برگزار می شود بهترین کلاس است. مداحان تازه کار باید ببینند پیشکسوتان چه می کنند. هم نقاط قوت و هم ضعف را تجربه کنند. در حال حاضر، هم خودم و هم پسرانم از محضر شاعر و مرثیه سرای معاصر، حاج علی انسانی کاشانی بهره مند هستیم. از ایشان می خواهیم معایب ما را تذکر بدهند. از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی هم به عنوان نماینده مداحان کرج و استان البرز توسط مرحوم آیت الله فلسفی، خطیب شهیر، به تهران معرفی شدم. همان حکم را هنوز هم دارم. به دلیل بالا رفتن سن، اظهار ناتوانی کرده ام اما قبول نکردند.

* دلیل ورود شما به این عرصه خطیر چه بود؟

علاقه شدید داشتم و با تمام وجودم وارد این عرصه شدم.

* به نظر شما آسیب های اساسی آیین مدح و مداحی در روزگار ما چیست؟

مدیریت کم شده است. مقام معظم رهبری (مد ظله العالی) در این باره در ملاقات ها تاکید زیادی دارند. متاسفانه نسل جوان این توصیه ها را عملی نکردند. نقش مداح بسیار مهم است. دو بیت شعر مداح اگر پیامش قوی باشد، اثرگذاری زیادی دارد. مداحان جوان ما کم کار شده اند. خیلی کم مطالعه می کنند. مداحان باید شعرها را حفظ باشند. باید مقاتل را خودشان بخوانند نه از طرف کسی نقل قول کنند. حتی در مقاتل هم باید تشخیص بدهیم که این مطلب موجب ذلت اهل بیت (ع) است یا عزت آنها. البته تمام وجود اهل بیت (ع) عزت است. به عنوان مثال روضه مشهوری در اربعین خوانده می شود با این مضمون که «حضرت زینب (س) در اربعین سر مزار سیدالشهدا (ع) گفت: برادر اگر نامحرم نبود، جای تازیانه ها را نشانت می دادم.» این غلط است، حتی اگر در کتاب نوشته شده باشد باید آن را قلم زد. دست پرورده دامان حضرت زهرا (س) چنین حرفی را نمی زند.

* اصولاً مداح مقبول چه ویژگی های بارزی را داراست؟

کسی که وارد این وادی می شود، اولین ویژگی ای که باید دارا باشد، داشتن تقواست. همه چیز در تقوا موجود است. به مداح دیگر حسادت نورزند. مداح باید شعرها را از حفظ باشد. بحث مادیات را مطرح نکنند. اعضای هیئات می دانند چگونه با زحمات یک مداح برخورد کنند. هنر را نفروشند. حیف است هنرمان را با پول معاوضه کنیم. بنده همیشه عرض می کنم حق الزحمه ما را حضرت زهرا (س) پر قنداقمان قرار داده است. البته اگر هبه دادند گرفتنش ایرادی ندارد اما خودشان نباید مطالبه کنند. یکی از افتخاراتم این است که در محضر مرحوم حضرت آیت الله بهجت مداحی کردم و ایشان هبه دادند، من هم گرفتم.

* دیدگاه شما در باره تغییر سبک های مداحی در سال های اخیر چیست؟

تغییر سبک های مداحی اشکالی ندارد اما به بیراهه رفتن ایراد دارد. سبک برخی خواننده هایی را که سوابق خوبی نداشتند، تقلید می کنند. بعضی ها عجله دارند که از دیگران سبقت بگیرند، به همین خاطر این سبک ها را انتخاب می کنند. سوز و اصالتی که سبک های سنتی دارد، سبک های جدید ندارد. من 12 سال اجازه نمی دادم پسرانم مداحی کنند در صورتی که آماده خواندن بودند. می گفتم فقط باید شعر حفظ کنید. سینه هایتان را از اشعار پر کنید. حتی من دیدم روضه را هم از روی کاغذ می خوانند. هم اکنون نیز توصیه می کنم دنبال شعرهای با مضامین بلند و پربار باشند. مستمع مجلس امام حسین (ع) عزیز و قابل احترام است، در هیچ زمینه ای عباراتی مانند «این صدای این جمعیت نیست، چرا دستهایتان را بالا نمی آورید و...» نباید به او بگوییم.

* چه توصیه ای به مداحانی که در حال ورود به این عرصه هستند، دارید؟

همان طور که گفتم تقوا پیشه کنند. حسادت در آنها نباشد. با ذوق در این عرصه وارد شوند، دراز مدت را در نظر بگیرند. بنده هنوز هم شعر حفظ می کنم. اگر هم شعر انتخاب می کنیم، شعر قوی انتخاب شود. شعر و شعور باید با هم باشد. مداحی خیلی کار دارد، فکر نکنند کار راحتی است. دنبال مقاتل قوی باشند. مداحان در پوشش باید دقت زیادی داشته باشند. مضامین بلند و قوی انتخاب کنند. در یک کلمه عزت و سربلندی اهل بیت (ع) را برسانند.

* بازتاب مدح و مداحی در آیینه روح شما چگونه بوده است؟

من موقع انتخاب اولیه، اشعار و مطالب به دلم می نشیند. البته گاهی پیش آمده که در خود مجلس هم حالم منقلب شده و مجلس را رها کردم و نشستم و در حال خودم فرو رفتم.

* راهکار شما برای توسعه و ساماندهی مناسب این هنر و آیین چیست؟

متصدیان امور و پیشکسوتان، حضورشان را بیشتر کنند و وقت بیشتری بگذارند. البته نظراتشان را اعلام کرده اند، اما بی توجهی شده است. مادحین جوان سعی کنند الگوهای پیشکسوتان را استفاده کنند. البته نه به این معنا که کاملاً سنتی خوانده شود، اما بخشی از میراث گذشتگان را انتقال دهند و خمیرمایه ای از قبل در مداحی جدید باشد. از موارد قابل تحسین که قابل ذکر است اینکه گاهی مراسم مداحان پیشکسوت و زندگینامه آنها را پخش می کنند اما بسیار کم است. اینها را بیشتر پخش کنند که الگو شوند.